مقدمه : ۶

۱- آشنایی با مکان علمی کارآموزی.. ۷

۱-۱- جغرافیا ۷

۱-۱-۱- موقعیت جغرافیایی استان کرمان. ۷

۱-۱-۲ مناطق مسکونی.. ۸

۱-۱-۳- راه‌های ارتباطی.. ۱۰

۱-۱-۴- آب و هوا ۱۱

۱-۱-۵- کشاورزی.. ۱۱

۱-۱-۶- صنعت… ۱۳

۱-۱-۷- معدن. ۱۵

۱-۱-۸- رودخانه‌ها ۱۶

۱-۲ – زمین شناسی معدن سرچشمه. ۱۶

۱-۳- تاریخچه و خصوصیات زمین شناسی.. ۱۸

۱-۳-۱ بطور کلی کانسار های مس به سه دسته تقسیم می شوند : ۱۸

۱-۳-۲-برداشت از طریق حفر گمانه ( برداشت درون چاهی ) ۱۸

۱-۳-۳-برداشت از طریق روش خطی یا Scanline. 18

۱-۳-۴ دستگاههای حفر و گمانه زنی که در آنها مغزه یا Core  بدست می اید بر دو نوعند : ۱۹

۱-۴- ژئو تکنیک…. ۲۰

۱-۴-۱ مراحل عملیات های ژئوتکنیکی.. ۲۰

۱-۴-۲- زون بندی معادن مس پودر بر اساس کانیهای موجود در آنها بصورت زیراست… ۲۱

۱-۵- زون مس سرچشمه. ۲۳

۱-۵-۲- مراحل عملیات اکتشافی.. ۲۳

۱-۵-۳- نحوه پیدایش معدن مس سرچشمه. ۲۴

۱-۶- تاریخچه معدن مس سرچشمه کرمان. ۲۴

۱-۷- محل کارخانه. ۲۵

۱-۸- تاریخ راه اندازی واحدهای مجتمع مس سرچشمه کرمان. ۲۷

۱-۹- مشخصات کلی معدن سرچشمه. ۲۷

۱-۱۰- خواص فیزیکی مس…. ۲۹

۲- ارزیابی بخشهای مرتبط با رشته کار آموز. ۳۳

۲-۱- واحد طراحی.. ۳۳

۲-۱-۱- خلاصه ای از مشخصات فنی معدن. ۳۴

۲-۱-۲ دامپ های معدن. ۳۴

طرح توسعه معدن. ۳۶

۲-۱-۶- طرح های میان مدت استخراج.. ۳۷

۲-۱-۶-۱ طرح یکساله. ۳۷

طرح تجدید نظر. ۳۹

طراحی رمپ… ۴۰

والیومتری.. ۴۱

۲-۲- واحد پروژه ۴۲

۲-۲-۱- تهیه گزارش ماهیانه مهندسی.. ۴۳

۲-۲-۲- گزارش آماده به کاری ماشین معدن. ۴۴

۲-۳- واحد نقشه برداری.. ۴۹

۲-۳-۱ برداشت کرست… ۵۱

۲-۳-۲ پیاده کردن محل چال های خطی.. ۵۱

۲-۳-۳- پیاده کردن رمپ ها ۵۴

واحد تولید کنترل. ۵۶

۲-۳-۵- کارهای جنبی.. ۵۷

۲-۴- واحد تولید و کنترل معدن Ore Control 58

۲-۴-۱ کنترل سنگ… ۶۱

۲-۴-۱-۱  تهیه برنامه استخراج روزانه. ۶۱

۲-۴-۱-۲ حل مساله. ۶۲

۲-۴-۱-نکاتی درباره طراحی روزانه. ۶۸

۲-۴-۲ نمونه برداری.. ۶۹

۲-۴-۳- ثبت آمار و کنترل اطلاعات… ۷۰

۲-۵- واحد کنترل. ۷۱

۲-۵-۱ نرم افزارهای عمومی.. ۷۲

۲-۵-۲- نرم افزارهای تخصصی.. ۷۲

۲-۶- قسمت عملیات… ۷۴

۲-۶-۱- واحد شیفت عملیات… ۷۴

واحد عملیات صحرایی.. ۷۵

واحد حفاری و انفجار و کارخانه هدایت… ۷۵

۲-۷- مصرف اسلاری در معدن مس سرچشمه. ۸۱

۲-۸- مواد منفجره امولسیونEMULSION.. 83

۲-۸-۱- کارخانه مواد منفجره صنعتی ( امولیت پلنت) ۸۴

۲-۸-۱-۱- اشنایی با امولیت پلنت… ۸۴

۲-۹- عوامل آتشکاری.. ۸۶

۲-۱۰- طراحی پارامترهای فیزیکی چال. ۸۷

۲-۱۰-۱- قطر چال Diameter  oF Hole. 87

۲-۱۰-۲- بار سنگ Burden. 88

۲-۱۰-۳ فاصله طولی بین دو چال در یک ردیف Spacing. 90

۲-۱۰-۴- عمق چال Depth Of Hole. 91

۲-۱۰-۵- اضافه حفاری Subdrilling. 92

۲-۱۰-۶ انسداد stemming. 92

۲-۱۰-۷- خرج ویژه Powder  Factor 92

۲-۱۱ کارخانه امولیت… ۹۳

۲-۱۲- تغلیظ کردن  Con Centration. 95

۲-۱۳- خرد کردن مواد کمک ذوب و انتقال آنها ۱۰۷

سیستم آماده سازی خوراک کوره های ذوب… ۱۰۸

۲-۱۵-ذوب… ۱۰۹

۲-۱۵-۱ – کوره شعله ای.. ۱۱۰

۲-۱۵-۲- کوره های مبدل. ۱۱۵

۲-۱۵-۳- کوره های آند. ۱۱۶

۲-۱۵-۴- کوره نگهدارنده ۱۱۷

۲-۱۵-۵- دیگ های بخار ( حرارت مازاد) ۱۱۷

۲-۱۵-۶- آب مصرفی دیگهای بخار. ۱۱۸

۲-۱۶- واحد پالایشگاه و ریخته گری.. ۱۱۹

۲-۱۶-۱- پالایشگاه ۱۲۰

۲-۱۶-۲- مدار گردش الکترولیت… ۱۲۲

۲-۱۶-۳- Stripping  ( واحد تولید کاتد اولیه ) ۱۲۴

۲-۱۶-۴-  Pulling  Line. 125

ریخته گری پیوسته CONTIROD.. 127

لاندر و نگهدارنده Launder & Holding. 130

۲-۱۶-۷- ماشین هزلت Hazellet 131

سیستم خنک کننده خط هزلت… ۱۳۴

۲-۱۶-۹- خط تولید مفتول. ۱۳۴

۲-۱۶-۱۰-  واحد ریخته گری غیر پیوسته. ۱۳۸

۲-۱۷ هیپ… ۱۳۹

۲-۱۷-۱ زیر سازی.. ۱۳۹

۲-۱۷-۲- واحد Sx. 140

۲-۱۷-۳- واحد ew.. 142

۳- آزمون آموخته ها ، نتایج ، پیشنهادات… ۱۴۳

۳-۱- آزمون آموخته‌ها ۱۴۳

۳-۱-۱- طراحی.. ۱۴۳

۳-۱-۱-۱- خلاصه‌ای از طرح توسعه‌ی معدن سرچشمه. ۱۴۴

۳-۱-۱-۲- لزوم اجرای طرح توسعه‌ی معدن. ۱۴۵

۳-۱-۲- نقشه‌برداری.. ۱۴۵

۳-۱-۲-۱- برداشت کارکرد شاول‌ها ۱۴۵

۳-۱-۲-۲- پیاده‌کردن بلاست در سرزمین.. ۱۴۶

۳-۱-۳- تولید و کنترل معدن (  کنترل سنگ ) ۱۴۷

۳-۱-۳-۱- نمونه برداری.. ۱۴۸

۳-۱-۳-۲- کنترل سنگ… ۱۴۹

۳-۱-۳-۳- ثبت آمار و کنترل اطلاعات… ۱۵۰

۳-۱-۴- پروژه ۱۵۰

۳-۱-۵- عملیات صحرایی.. ۱۵۱

۳-۱-۶- عملیات بارگیری و حمل.. ۱۵۳

۳-۲- نتایج.. ۱۵۴

۳-۳- پیشنهادات… ۱۵۴

منابع.. ۱۵۵
مقدمه :

لغت یونانی مس کوپروم می باشد . مس اولین بار در جهان در محلی بنام تل ابلیس که در حال حاضر دهکده متروکی است بدست ایرانیان قدیم ذوب شده است . امروزه مس دارای اهمیت فراوانی در شاخه های صنعتی می باشد . بیشتر معادن مس در ایالات متحده آمریکا ، شیلی ، رودزیا ( زیمباوه ) کنگو، روسیه شوروی ، فیلیپین ، استرالیا ، ژاپن ، یوگسلاوی ، فنلاند ، ترکیه و بالاخره ایران قرار گرفته اند . اغلب معادن مس ایران در نواحی سبزوار       ( معدن مس عباس اباد) و نزدیک زنجان ( معدن رشید آباد) و کرمان ( معدن سر چشمه ) یافت می شود که اکثر بر روی کمربندی از معادن مس دنیا واقع هستند .

مس در طبیعت بصورت مس خالص ، سولفیدی یا اکسیدی موجود است . مس طبیعی به حالت آزاد بصورت توده های بزرگ یا به شکل ذرات پراکنده در سنگهای آذرین در قشر زمین بوجود آمده است . در واقع این نوع مس در طبیعت زیاد نیست . فقط در بعضی نقاط مانند نواحی دریاچه سوپر یور در ایالات متحده آمریکا ، در کشورها بولیوی ، چین ، شیلی و ایران ( انارک) دیده شده است . چنین مسی اگر بصورت توده ای باشد بیش از ۹۲% و اگر بشکل ذرات پراکنده باشد در حدود ۱٫۵-۱ % میباشد . مواد کانی اکسیدی بیشتر در قشری از زمین که نزدیک به سطح است پیدا می شوند و در نتیجه تغییرات جوی و واکنشهای شیمیایی که در رگه های سولفیدی مواد کانی مس صورت می گیرد بوجود می آید از طرف دیگر آبهای طبیعی که حاوی CO2 می باشند بر روی مواد کانی سولفید عمق ۱۰۰ متری نفوذ کرده و بتدریج آنها را به کربنات ، اکسید ، سولفات و گاهی اوقات آنها را به سیلکات مس تبدیل می کند . مواد کانی سولفیدی که مهمترین ماده اصلی مس را تشکیل می دهد در حدود ۹۵% از محصولات مس دنیا را شامل می شود . مس در پوسته زمین به صورت مینرالهای سولفوری چون کالکوپیریت CuFeS₂ ، بورنیت Cu₅FeS₂ و کاکوزیت Cu₂S ظاهر می شود . مقدار درصد مس در این مینرالها نسبتا کم است و معمولا مواد کانی مس حاوی ۵/۰ % Cu ( در معادن روباز) و CU 2-1% ( در معادن زیر زمینی ) می باشد مس همچنین به صورت مینرالهای اکسیدی ظاهر می شود ( مثل : کربناتها ، اکسیدها ، سیلیکاتها و سولفاتها ) ولی به محتوای مس کمتر . مس محتوای این مینرالها معمولا به روشهای هیدرومتالوژی استخراج می شود .

۱- آشنایی با مکان علمی کارآموزی

۱-۱- جغرافیا

۱-۱-۱- موقعیت جغرافیایی استان کرمان

استان کرمان دومین استان پهناور کشور بعد از استان خراسان با مساحتی حدود ۷۱۴/۱۸۱ کیلومتر مربع حدود ۱۱% از وسعت کشور ایران اختصاص داده است . پهنه وسیع یاد‌شده بین ۲۶ درجه و ۲۹ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۵۷ دقیقه عرض‌شمالی و ۵۴ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۳۴ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار‌گرفته . حد شمالی استان کرمان ، استان‌های خراسان و یزد – حد جنوبی آن استان هرمزگان – حد شرقی آن استان سیستان و بلوچستان و حد غربی آن استان فارس می‌باشد .

حداکثر پهنای این استان در بخش شمالی ۴۸۰ کیلومتر و حداقل آن در بخش جنوبی تا ۸۰ کیلومتر متغیر است . به‌هر‌حال عرض متوسط استان ۲۵۰ کیلومتر و فاصله بین حد جنوبی و شمالی ( طول استان ) برابر ۶۶۰ کیلومتر می‌باشد .

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ، استان کرمان دارای ۱۱ شهرستان ، ۴۹ شهر ، ۳۵ بخش ، ۱۴۱ دهستان و ۱۴۲۷۱ پارچه آبادی می‌باشد . بلندترین ارتفاعات استان ، کوه‌های جبال بارز ، لاله‌زار ، هزار و جوپار با حداکثر ۴۴۶۵ متر و پایین‌ترین نقاط استان ، دشت‌های شهداد و جازموریان با ارتفاع بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر از سطح دریا می‌باشد . میزان بارندگی از ۲۵ میلی‌متر در دشت‌های گرم و خشک تا ۳۰۰ میلی‌متر در ارتفاعات ، متغیر است .

جمعیت استان کرمان ۲۲۳۰۰۰۰ نفر است که از این تعداد ۵۱/۴۵ درصد در نقاط شهری ، ۵۷/۵۰ درصد در نقاط روستایی بوده‌اند و ۹۲/۳ درصد از این جمعیت غیر ساکن بوده‌اند . نرخ رشد دهه ۶۵- ۱۳۵۵ در استان ۱/۴ ، که در نقاط روستایی ۶/۲ و در نقاط شهری ۱/۷ بوده‌است . ( علیرغم بالا بودن میزان موالید در نقاط روستایی افزایش مهاجرت در این دهه از روستاها به شهرهای استان باعث بالارفتن نرخ‌ رشد نقاط شهری گردیده‌است . )

 موقعیت جغرافیایی معدن مس سرچشمه

معدن مس سرچشمه در ۱۶۰کیلومتری جنوب غرب کرمان و۵۰ کیلومتری جنوب رفسنجان قرار دارد . ارتفاع این ناحیه ازسطح دریا به‌طور متوسط۲۶۰۰متر و بلندترین نقطه آن ۳۰۰۰ متر است .

۱-۱-۲ مناطق مسکونی

شهرهای استان عبارتند‌از : بافت ، بردسیر ، بم ، جیرفت ، راور ، رفسنجان ، زرند ، سیرجان ، شهربابک ، کرمان و کهنوج .

مرکز استان کرمان شهر تاریخی کرمان است . شهر کرمان بر حاشیه‌ای بلند از کویر لوت قرارگرفته‌است . این شهرستان با مساحتی حدود ۲۰۲/۴۴۵۷۰ کیلومترمربع در دل دشت کرمان واقع ‌شده‌است .

شهر کرمان از جنوب به ماهان و جوپار ، از شمال به زنگی‌آباد و ارتفاعات بادامویه ، از شرق به شهداد و از غرب به دشت رفسنجان محدود می‌باشد .

این شهرستان شامل ۱۲ مرکز شهری به‌نام‌های « باغین ، جوپار ، چترود ، راین ، زنگی‌آباد ، شهداد ، کاظم‌آباد ، ماهان ، گلباف ، محی‌آباد و اختیار‌آباد » است و بر اساس آخرین آمار سال۱۳۵۷ و با توجه به ضریب افزایش جمعیت در حال حاضر ۶۴۷۴۳۷ نفر جمعیت دارد که ۹۷۷۸۴ نفر آن را جمعیت روستایی  و ۵۴۹۶۵۳ نفر جمعیت شهری تشکیل‌می‌دهد .

بافت :

شهرستان بافت با ۵۶۱/۱۲۸۱۳ کیلومتر مربع وسعت در دامنه کوه‌های لاله‌زار در حدفاصل ۱۵۶ کیلومتری کرمان بین شهرستان‌های سیرجان ، کرمان و بندرعباس واقع‌شده‌است . این شهرستان با داشتن دو قسمت متمایز گرم‌سیر و سردسیر ، محل ییلاق و قشلاق عشایر کرمان می‌باشد . شهرستان بافت در میان ادامه رشته‌کوه‌های هزار و بلندی‌های جبال بارز محصور است و عمده‌ترین معادن استان را در خود جای ‌داده‌است .

این شهرستان شامل بخش‌های مرکزی ، رابر و ارزوئیه می‌باشد و ۱۳۱۰۰۰ نفر جمعیت‌ (۱۳۷۹) دارد .

بردسیر :

بردسیر با ۰۶۱/۶۳۲۴ کیلومترمربع مساحت و با آب و هوایی نسبتاً سرد و معتدل  و منطقه‌ای کوهستانی در مرکز جغرافیایی استان کرمان واقع ‌شده‌است . کشت چغندر در این شهرستان موجبات تأسیس کارخانه قند بردسیر را فراهم نموده‌است .

این شهرستان شامل بخش مرکزی و ۷۰۰۰۰  نفر جمعیت دارد .

بم :

شهر تاریخی و سیاحتی بم با مساحت ۴۷/۱۹۴۲۴ کیلومترمربع در فاصله ۱۸۳ کیلومتری جنوب شرقی کرمان قرار دارد . بم کلمه‌ای فارسی است به‌معنی « آوای درشت و خشن » . سیمای استوار ارگ در قلب شهر و نخلستان‌ها جلوه‌ای خاص به‌ظاهر شهر داده‌است .

شهرستان بم بر سر راه ترانزیت ایران- پاکستان قرار دارد .

وجود مجموعه ارزشمند و دیدنی ارگ جدید در این شهر ، چهره بم را دگرگون کرده و به‌آن حال و هوای دیگری بخشیده .

این شهرستان شامل بخش‌های مرکزی ، ریگان ، نرماشیر ، فهرج ، رستم‌آباد و بروات می‌باشد و ۲۳۳۱۰۳ نفر جمعیت دارد .

جیرفت :

شهرستان جیرفت با مساحت ۶۱۹/۱۳۷۹۸ کیلومترمربع ، که به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی به هند ایران معروف است ، در فاصله ۲۳۱ کیلومتری شهر کرمان واقع شده‌ و از شمال‌شرقی به شهرستان بم ، از مغرب به بردسیر و بافت ، از جنوب به کهنوج و از مشرق به استان سیستان و بلوچستان محدود می‌شود .

بهره‌برداری از سد ۴۳۵ میلیون مترمکعبی منطقه که بر روی رودخانه هلیل احداث‌شده ، وضعیت این دیار را متحول ساخته‌است . بافت‌ قالی ، گلیم ، جاجیم و چادرشب نیز از دیر زمان در این شهرستان رایج بوده‌است . این شهر که در تاریخ به « گدروزی ا» یا « کمادین » معروف است ، دارای سابقه تاریخی بسیار کهن بوده که بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی بیش از ۷۰۰۰ سال قدمت دارد و محل گذر اسکندر نیز می‌باشد . دشت دقیانوس در این شهر قرار دارد .

این شهرستان دارای بخش‌های مرکزی ، جبال بارز ، عنبر‌آباد  و ساردوئیه می‌باشد و ۲۶۹۵۸۸ نفر جمعیت (۱۳۸۱) دارد .

رفسنجان :

این شهرستان با مساحت ۴۹۸/۱۰۶۸۷ کیلومترمربع در فاصله ۱۰۲ کیلومتری غرب کرمان ، بین شهرستان‌های یزد ، سیرجان، بردسیر ، شهربابک و کرمان واقع ‌شده‌است .

رفسنجان از دو کلمه فارسی باستان « رفسن » به‌معنی « مس » و پسوند « گان » یا « کان » به‌معنی معدن ساخته‌شده است . بعد از ظهور اسلام حرف « گ » به « ج » مبدل شده و به‌صورت امروزی در‌آمده است .

اکثر سرزمین‌های این منطقه زیر کشت پسته ( طلای سبز ) قرار دارند .

این شهرستان شامل بخش‌های مرکزی ، نوق ، کشکوئیه و انار می‌باشد و جمعیت آن با نرخ رشد ۵/۲ درصد ، در حال حاضر ۲۸۰۰۰۰ نفر برآورد گردیده‌است .

سیرجان :

شهرستان سیرجان با ۸۱۱/۱۳۵۵۲ کیلومترمربع مساحت ، از شهرهای مهم استان می‌باشد که بر سر راه ترانزیت ( آسفالته- راه‌آهن ) کشورهای آسیای میانه به بندرعباس قرار دارد .

حدود بیست اثر تاریخی و فرهنگی در آن ثبت شده‌است که از جمله آن‌ها می‌توان از « قلعه‌سنگ و امام‌زاده علی » در حومه شهر و و آرامگاه « شاه حمزه‌الرحمان » در تکیه چهارگنبد نام برد . سیرجان روزگاری مرکزیت استان کرمان را دارا بوده و تاریخی پر از فراز و فرود دارد . این شهرستان شامل بخش‌های مرکزی و پاریز می‌باشد و ۲۲۸۱۰۸ نفر جمعیت دارد .

۱-۱-۳- راه‌های ارتباطی

به‌طور کلی راه‌های ارتباطی به معدن مس سرچشمه دو راه می‌باشد :

الف ) رفسنجان – سرچشمه

ب ) سیرجان – سرچشمه

مسیر سیرجان به سرچشمه خود شامل دو مسیر جداگانه می‌شود که یکی از پاریز عبور می‌کند که نزدیک‌تر است و دیگری از خاتون آباد رد می‌شود که مسیری دورتر از مسیر اول می‌باشد . شکل۱-۱ نقشه‌ی راه‌ها و مسیرهای کل استان کرمان و نیز مسیرهای منتهی به معدن مس سرچشمه را نشان می‌دهد .