موضوع: برای شناخت و شناساندن شخصیتهای برجسته علمی، یکی از بهترین روشها بررسی آثار مکتوب آنان است که بازتاب آرا و اندیشه ها و تجلیگاه علم و دانش آنهاست از آنجائیکه شناخت دقیق افکار و اندیشه های هر یک از بزرگان می تواند چراغ روشنگری فراروی نسل جوان باشد ما را بر آن داشت تا برای تحقق این آرمان مقدس، دست به دامن آسمان پرستاره ی علم ادب ببریم تا چراغی برگیریم.
لذا در این کهکشان، ستاره ای را رصد کردیم که هرچند غبار غرض ورزی وجهل آمیخته با گذشت زمان، چهره ی عالمتاب او را تا حدودی پوشانده است و آنگونه که شایسته شخصیت او بوده برای جهان علم و ادب شناخته نشده است.
وی شخصیت بی نظیری است که با داشتن مناصب فقاهت و زعامت و نقابت علویان و مناصب مختلف سیاسی، هیچگاه شیفته مظاهر و زخارف دنیوی نشد و لذا بواسطه ی اتصال به حقیقت هستی، اهل دل بود. عاطفه ی سرشار، روحیه ی حساس، وقریحه ی وقاد او باعث گردید که برای بیان حقایق و ثبت وقایع سلاح قدرتمند خود را بکار گیرد و در جهت تحقق اهداف و آرمانهایش گوش به ندای دل دهد که نتیجه آن اشعار نغز و دلنشین و سخنان زیبای اوست که دیوان شعری با چنین گلهایی فراهم آورد. با توجه به اینکه دیوان اشعار این نادره ی دوران بازتاب اندیشه های عمیق و آئینه ی تمام نمای سلوک عرفانی اوست ایجاب می کند که برای شناسایی اندیشمند فرزانه و شاعر گرانمایه، دیوان اشعار او را درکنار آثار گرانبها و ارزشمند فقهی و کلامی اش کاملاً مورد نقد و بررسی علمی و ادبی قرار گیرد.
اهداف: لذا در این کار تحقیقی هدف ما بر آن بوده است که آرا و اندیشه های یگانه ی دوران را از میان اثر ارزنده ی ادبی اش( دیوان اشعار) مورد ارزیابی و نقد بررسی قرار داد تا از میان اشعار به بازخوانی نظریات و افکار عالمانه ی « شاعر فقیه» بپردازیم. بنابراین در شناخت ابعاد شخصیتی این ادیب گرانقدر نیازمند آن هستیم که پاسخ های قانع کننده ای در قبال پرسش های زیر داشته باشیم:
۱- نحوه ی تجلی افکا رو اندیشه های رضی در دیوان چگونه بوده است؟
۲- تأثیر شریف رضی بر ادبای پس از خود و ادبیات عرب به چه میزان بوده است؟
۳- جلوه های انتساب به دودمان علوی و میزان تأثیر آن بر شخصیت وی چقدر می باشد؟
۴- گردآورنده نهج البلاغه واقعاً کیست؟ و تأثیر آن بر ادبیات عرب چگونه و تا چه اندازه ای بوده است؟
باب اول
اوضاع سیاسی، اجتماعی فرهنگی و ادبی دوران سید رضی
فصل اول: اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی ۲۹-۹
بخش اول: اوضاع سیاسی ۹
بخش دوم: اوضاع اجتماعی ۱۵
بخش سوم: اوضاع فرهنگی و ادبی ۱۹
الف: نقش آل بویه در نهضت فکری و ادبی قرن چهارم ۲۱
ب: مظاهر فرهنگی و ادبی قرن چهارم ۲۲
۱- شعر ۲۳
۲- نثر ۲۷
۳- نقد ۲۸
۴- علم لغت ۲۸
فصل دوم: سید رضی شاعری از تبار علی(ع) ۷۷-۳۰
بخش اول: زندگینامه ی سید رضی
الف: ستاره ای از افق بغداد ۳۰
ب: شجره نامه ۳۱
۱- پدر( ابواحمد) ۳۲
۲- مادر( شیرزنی از تبار ناصرللحق) ۳۷
۳- ناصر کبیر یا فاتح مازندران ۳۸
ج: روزگار وصل و غنچه های پیوند ۳۹
د: غروبی نابهنگام ۴۱
هـ: ویژگیها و خصوصیات بارز اخلاقی رضی ۴۴
بخش دوم: زندگی علمی، ادبی و اجتماعی سیدرضی
الف: اساتید و مشایخ رضی ۴۹
ب: دانش آموختگان و تربیت یافتگان و روایت کنندگان مکتب رضی ۵۶
ج: مجتمع علمی« دارالعلم» یا اولین دانشگاه علوم اسلامی ۵۸
د: مناصب (نقابت، قضاوت، ریاست « امیرالحاج» ۶۱
هـ: تألیفات ۶۳
۱- شعر( دیوان اشعار) ۶۴
۲- سیره نویسی ۶۵
۳- رسائل( مجموعه ی مکاتبات) ۶۵
۴- فقه ۶۵
۵- نحو ۶۵
۶- تفسیر ۶۶
الف: حقائق التأویل فی متشابه التنریل ۶۶
ب: معانی القرآن ۶۶
۷- بلاغت ۶۷
الف: تلخیص البیان فی مجازات القرآن ۶۷
ب: نهج البلاغه ۶۷
ب۱: گردآورنده ی نهج البلاغه واقعاً کیست؟ ۶۸
ب۲: ادبیات نهج البلاغه ۷۴
ب۳: پژوهش های دانشمندان در اقیانوس نهج البلاغه ۷۵
باب دوم:
نقد و بررسی دیوان سیدرضی ۲۵۶-۷۸
فصل اول: دیوان رضی ۷۹
الف: نسخه های دیوان در کتابخانه های ایران و جهان ۸۵
ب: شروح یا نگاره هایی بر دیوان ۸۹
ج: اغراض و موضوعات موجود در دیوان ۹۰
فصل دوم: مدایح ۹۲
الف: ممدوحان رضی ۹۴
ب: ساختار قصیده های مدح ۱۰۹
ج: مضامین و مفاهیم مدیحه های رضی ۱۱۴
ج۱: شجاعت ۱۱۴
ج۲: بخشش و بخشندگی ۱۱۶
ج۳: خردورزی و نیک اندیشی( عصاره ی چهار خلیفه) ۱۱۹
ج۴: مقام ومنزلت اجتماعی ۱۲۱
ج۵: تبریک اعیاد و مناسبتها ۱۲۴
ج۶: بلیغان در نگاه بلیغ ۱۲۵
مدیحه های رضی در یک نگاه ۱۲۶
فصل سوم: رثاء« سوگنامه» ۱۳۰
الف: افرادی که شاعر در سوگ آنها مرثیه سرایی کرده است ۱۳۳
ب: فرهنگ عاشورا در سوگنامه های حسینی (۵ مرثیه با بررسی محتوایی آنها) ۱۳۸
ج: غمنامه ی مادر و تجلیل از مقام و منزلت زن مسلمان ۱۵۳
د: بررسی ساختار سوگنامه های رضی ۱۵۸
هـ : مضامین و موضوعات سوگنامه ها ۱۶۲
هـ ۱: سرانجام و سرنوشت انسان ۱۶۴
هـ ۲: پدیده ی مرگ و تأثیر آن بر مرثیه های رضی ۱۶۵
هـ ۳:بزرگداشت و بیان فضائل متوفی ۱۶۷
هـ ۴: تسلیت و همدردی با بازماندگان متوفی ۱۷۱
هـ ۵: اعلان جنگ با مرگ ۱۷۲
هـ ۶: تجلی رثای دوران جاهلیت در سوگنامه های شاعر ۱۷۳
نقد وبررسی سوگنامه های سید سوگوار ۱۷۴
فصل چهارم: فخر و حماسه ۱۷۸
الف: بررسی ساختار فخریات ۱۸۱
ب: مضامین فخریه های رضی ۱۸۲
ب۱:افتخار به اصل ونسب( شجره ی طیبه) ۱۸۳
ب۲: شاعری الگو در میدان اخلاق و عمل ۱۸۹
ب۳: قله ی عظمت در کوهسار ادب ۱۹۵
ج: ابعاد و ویژگی های فخریات رضی ۱۹۷
د: مقایسه ای میان فخریه های رضی و متنبّی ۲۰۰
فصل پنجم: غزلیات و حجازیات ۲۰۴
ترانه های سرزمین یار( حجازیات) ۲۰۶
الف: بررسی ساختارغزلیات ۲۱۰
ب: مضامین وموضوعات غزلهای رضی ۲۱۳
ج: ابعاد و ویژگی های غزلهای رضی ۲۱۵
حجازیات یا ترانه های سرزمین یار: ۲۱۸
الف: ساختار ترانه های سرزمین یار( غزلهای حجازی) ۲۱۸
متن و ترجمه غزل« لیله السفح» ۲۱۹
نقد وبررسی غزل« لیله السفح» ۲۲۴
برگزیده غزل« یا ظبیه البان…» ۲۲۹
ب: بررسی مکانهای سرزمین حجاز در حجازیات ۲۳۲
ج: مضامین و موضوعات غزلهای حجازی ۲۳۳
د: جایگاه حجازیات و تأثیرآن بر ادبیات عرب ۲۳۴
فصل ششم: هجویات ۲۳۷
الف: موضوعات و مضامین هجوهای رضی ۲۳۸
۱) هجو اخلاقی ۲۳۸
۲) هجو سیاسی ۲۴۰
ب: نمونه هایی از هجویات رضی ۲۴۱
فصل هفتم: پند و اندرز و حکمتها
الف: نمای کلی حکمتهای رضی ۲۴۳
ب: نمونه هایی از سخنان حکیمانه ی رضی ۲۴۴
زبده البحث (چکیده پایان نامه به زبان عربی) ۲۴۹
منابع ۲۶۵
چکیده انگلیسی ۲۶۹