پایان نامه استان یزد

استان پهناور یزد. ۶

یزد پیش از اسلام. ۱۱

ظهور اسلامی تا سلطه کاکویان. ۱۳

کاکویان یزد. ۱۶

اتابکان یزد. ۱۷

حکومت آل مظفر. ۱۸

دوره تیموریان. ۲۱

دوره صفویان. ۲۳

دوره افشاری.. ۲۶

حکومت خوانین.. ۲۷

دوره قاجار. ۲۹

دوره پهلوی.. ۳۰

مسجد جامع یزد. ۴۴

بسمه تعالی.. ۶۰

مسجد میر چقماق.. ۶۲

مسجد فرط ۷۳

مسجد ریگ… ۸۰

مسجد خطیره ۸۴

مسجد شاه طهماسب… ۸۹

مسجد و مصلی عتیق.. ۹۰

مسجد چهل محراب… ۹۴

مسجد خواجه ابوالمعالی ۹۹

مسجد ساباط.. ۱۰۱

مسجد جامع بندر آباد ۱۰۳

مسجد ریگ مجومرد ۱۱۰

مسجد جامع عز آباد. ۱۱۳

مسجد آبشور جمال آباد. ۱۱۷

مسجد جامع ترکان آباد ۱۱۹

فـصل دوم : ۱۲۲

مـساجد شهرستان. ۱۲۲

میبد. ۱۲۲

مسجد جامع میبد. ۱۲۲

مسجد جامع فیروز آباد. ۱۲۶

مسجد جامع  بفروئیه ۱۲۹

فـصل سوم : ۱۳۳

مـساجد شهرستان. ۱۳۳

اردکان. ۱۳۳

مسجد جامع اردکان. ۱۳۳

مسجد نخستین زدک ۱۳۶

مسجد هلاکو عقدا ۱۳۹

مسجد جامع خرانق ۱۴۱

فـصل چهارم : ۱۴۷

مـساجد شهرستان. ۱۴۷

بافق.. ۱۴۷

مسجد جامع بافق.. ۱۴۸

مسجد جامع فهرج ۱۵۱

مسجد علی قوندی ۱۵۶

فـصل پنجـم : ۱۵۸

مـساجد شهرستان. ۱۵۸

مهریز. ۱۵۸

مسجد جامع بغداد آباد. ۱۵۹

مسجد جامع هنزا ۱۶۱

مسجد جامع طرزجان ۱۶۲

فـصل ششـم  : ۱۶۵

مـساجد شهرستان. ۱۶۵

تفت… ۱۶۵

مسجد شاه ولی تفت… ۱۶۶

مسجد جامع نصر آباد. ۱۷۰

مسجد جامع ابر کوه ۱۷۴

مسجد بیرون. ۱۸۱

بخش سـوم  : ۱۸۶

مدارس استان یزد. ۱۸۶

فـصل اول  : ۱۸۷

مدارس شهرستان. ۱۸۷

یزد. ۱۸۷

مدرسه رکنیه ۱۸۸

مدرسه مصلی.. ۱۹۸

مدرسه ضیائیه. ۲۰۳

مدرسه شهاب الدین قاسم طراز. ۲۰۸

مدرسه خان. ۲۱۱

فـصل دوم  : ۲۱۶

دیگر مدارس…. ۲۱۶

استان. ۲۱۶

مدرسه مسجد جامع بافق.. ۲۱۷

مدرسه علمیه بندر آباد. ۲۱۹

مدرسه مطفریه میبد ۲۱۹

ضمــائـم. ۲۲۲

فرهنگ اصطلاحات… ۲۲۳

فهرست منابع و مآخذ. ۲۳۵

استان پهناور یزد

 در مرکز ایران و حاشیه کویر مرکزی واقع شده است. این استان به علت قرار گرفتن در مرکز ایران و دوری از دریا، دارای شرایط اقلیمی ویژه‌ای است، وجود ارتفاعات زاگرس در غرب و البرز در شمال، مانع نفوذ رطوبت به آن شده، از طرفی مجاورت با کویر خشک و پهناور نمک، این استان را در ردیف آب و هوای خشک صحرایی قرار داده است. این مشکل تا حدودی با حفر قنات های فراوانی که در این استان به چشم می خورد، حل شده است[۱].

گرچه بیشتر نقاط استان را از مین های پست تشکیل داده ولی ارتفاعاتی هم در این استان وجود دارد که بزرگ ترین آن رشته کوه شیرکوه در مرکز استان و جنوب غربی شهرستان یزد است. این رشته کوه، بخش هایی از شهرستان تفت و مهریز را در برگرفته و بلندترین قله آن ۴۰۵۵ متر ارتفاع دارد، بنابراین آبادی هایی مثل هنزا، طرزجان، سخوید، علی آباد و نصرآباد، دارای آب و هوایی کوهستانی و کاملاً متفاوت از دیگر مناطق استان است. جزاین، ارتفاعاتی موسوم به کوه های خرانق هم در شرق اردکان و شمال بخش خرانق واقع شده که نسبت به شیرکوه دارای وسعت و ارتفاع کمتری است. ارتفاعات دیگر استان نسبتاً کوتاه بوده و اهمیت چندانی ندارد[۲].

پست ترین نقاط استان را مناطق شمالی شهرستان اردکان و جنوبی شهرستان طبس که با کویر مرکزی و لوت مستقیماً در ارتباط است، تشکیل می دهد. غیر از مناطقی که در داخل دو کویر بزرگ مرکزی و لوت واقع شده، کویرهای کوچکی هم در این استان پراکنده است که مهم ترین آنها، کویر در انجیر در شمال بافق، کویر ساغند در شرق‌آباد ساغند و کویر ابرکوه است که بخش شرقی این شهرستان را فرا گرفته است[۳].

برخی از تواریخ از دریاچه ای موسوم به دریاچه ساوه در منطقه کویر مرکزی نام برده‌اند که هم زمان با ولادت پیامبر گرامی اسلام (ص) خشک شده و تدریجاً شرایط امروزی را پیدا کرده است. جعفری در تاریخ یزد درباره موقعیت آن نوشته که بیده[۴] و میبد و عقداً در کنار این دریاچه قرار داشته اند و با رجین[۵] میبد، بندر بوده است. این دریاچه تا همدان گسترده بوده و تجنت کوه در میان آن قرار داشته است[۶].

استان یزد در حال حاضر دارای ۱۲۵۳۶۶[۷] کیلومتر مربع وسعت است و شهرستان‌های یزد، صدوق[۸] ، میبد، اردکان، مهریز، بافق، ابرکوه، تفت و طبس را در برگرفته است. منطقه جغرافیایی که استان فعل یزد در آن واقع شده، در قدیم بخش‌هایی از ایالت فارس و کرمان را اشغال می کرده و از شمال نیز در محدوده کویر لوط[۹] قرار داشته است[۱۰]. لذا در قدیم این استان به صورت مستقل و در قالب یک ایالت اداره نمی شد.

شهرستان یزد، مرکز استان در جلگه ای مسطح و خشک بین کوه های شیرکوه و خرانق قرار دارد. این شهرستان همراه شهرستان صدوق با ۷۲۴۴ کیلومتر مربع مساحت در بخش غربی استان یزد واقع است. از تقسیم شهرستان یزد به دو شهرستان یزد و صدوق بیش از سه سال نمی گذرد و به علت یک پارچگی قبلی آن، هنوز هم بعضاً، صدوق را جزء یزد به حساب می آورند[۱۱].

شهرستان یزد از یک بخش مرکزی و شهرستان صدوق از دو بخش اشکذر (مرکز شهرستان) و خضرآباد تشکیل شده است.

ابرکوه از دیگر شهرستان های استان است که برخلاف اسمش در دشت مسطحی قرار گرفته[۱۲] و در قسمت شرقی آن کویر ابر کوه واقع شده است. این شهرستان با ۵۳۴۵[۱۳] کیلومتر مربع وسعت در جنوب شرقی استان قرار گرفته و در طول تاریخ آن چندین بار به یزد و فارس و اصفهان الحاق شده و جدا گردیده، در حال حاضر حدود دو دهه از ملحق شدن آن به استان یزد می گذرد.

اردکان، دیگر شهرستان استان، در جنوب کویر مرکزی واقع شده و ارتباط استان را با این کویر برقرار کرده است. با وجود وسعت زیاد، بخش هایی از این شهرستان کاملاً کویری و غیر قابل سکونت می باشد. اردکان دارای ۲۳۸۹۷ کیلومتر مربع مساحت است و پس از طبس در رتبه دوم وسعت قرار دارد. سه بخش مرکزی، خرانق و عقدا، این شهرستان را تشکیل داده است.

دیگر شهرستان یزد، بافق است. این شهرستان در شرق استان قرار گرفته و ۱۵۰۲۱ کیلومتر مربع را اشغال کرده است. بافق دارای دو بخش مرکزی و بها باد بوده و از نظر مساحت در رده سوم قرار دارد. محدوده فعلی این شهرستان، در قدیم بخش هایی از ایالت های فارس و کرمان و کویر لوت را تشکیل می داده است[۱۴].

شهرستان تفت در بخش غربی استان واقع شده و در نواحی شمال و شمال شرقی به خاطزر وجود ارتفاعات شیرکوه از آب و هوای سرد کوهستانی برخوردار است. شهر تفت در کوهپایه واقع شده و رودخانه عظیمی از میان آن می گذرد که آب های شیرکوه را به طرف یزد هدایت می کند. دیگر نواحی شهرستان دارای آب و هوای گرم و خشک است. مساحت این شهرستان به ۵۸۷۱ کیلومتر مربع بالغ می شود و از دو بخش نیرو مرکزی تشکیل شده است.

شهرستان طبس- که مدت زیادی از الحاق آن به استان یزد نمی گذرد- به عنوان بزرگترین شهرستان، در شمال شرق استان واقع شده و از شمال شرق با کویر مرکزی و از جنوب با کویر لوت همجوار است. ارتفاعاتی در نواحی مختلف این شهرستان پراکنده است که بلندترین آن کوه ۳۰۰۹ متری «نای بند» در جنوب می باشد. شهر طبس در دشت مسطحی واقع شده و بخشی از ارتفاعات مذکور آن را احاطه کرده است[۱۵]. طبس با ۵۵۳۵۵ کیلومتر مربع از دو بخش مرکزی و عشق آباد تشکیل یافته است.

شهرستان مهریز بخش جنوبی استان را اشغال کرده و دارای دو نوع آب و هوای سرد کوهستانی، در نواحی شمال و شمال غربی (به علت وجود ارتفاعات شیرکوه) و گرم و خشک در نواحی شرقی و جنوبی است[۱۶]. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و هرات با مجموع ۱۴۸۱۴ کیلومتر مربع مساحت است.

میبد از دیگر شهرستان های این استان، منطقه کوچکی را در شمال شهرستان یزد اشغال کرده و مساحت آن به ۱۳۵۵ کیلومتر مربع بالغ می گردد. این شهرستان تا چندی قبل یکی از بخش های اردکان را تشکیل می داده است. فاصله جاده ای این شهر تا اردکان تنها ۹ کیلومتر و فاصله آن تا یزد ۴۵ کیلومتر است. ارتباط این شهر از طریق بزرگراهی برقرار می گردد (این بزرگراه دو شهر تفت و مهراز را هم به یزد پیوند داده است).[۱۷]

یزد پیش از اسلام

برخی مورفین، تاریخ یزد را به قرن ها پیش از اسلام می رسانند، از آن جمله مولف تاریخ یزد، بنای این شهر را به اسکندر مقدونی نسبت داده، می نویسد:

«اسکندر… چون سر بیابان خراسان رسید که اکنون شهر یزد است بفرمود تا قلعه بساختند و آنرا جاری کردند و کسی آن خود را بفشاند و آن جماعت آنجا ساکن گردانید و آن مقام را کثه[۱۸] نام نهاد و این اول عمارت یزد است که ان را زندان ذوالقرنین[۱۹] می خوانند… و این کثه اول عمارت یزد است و بعد از اسکندر این کثه معمور شد و جماعتی در آنجا جمع شدند و عمارت و زراعت کردند[۲۰].»

البته نقل این داستان به افسانه بیشتر می ماند، زیرا حضور اسکندر در یزد مورد تردید است و مورفین برآن اتفاق ندارند[۲۱].