مقدمه ۵
تاریخچه فرشبافی ۷
قالی بافی در ادوار پیشین ۷
قالی بافی در عصر صفویه ۱۴
طرح ترنج دار ۱۵
قالی اردبیل (قالی شیخ صفی) ۱۵
قالی موج دریا ۱۸
فرش چلسی ۱۹
فرش ترنجدار منظره حیوانات موزه میلان ۲۰
طرح گلدانی ۲۰
طرح شکارگاه ۲۱
طرح درخت و بوته ۲۲
طرح گلدار هراتی ۲۴
طرح باغی ۲۵
طرح فرشهای لهستانی ۲۶
قالی بافی ایران از پایانی دوره صفویه تا سال ۱۳۰۰ هجری شمسی ۲۸
وضعیت قالی بافی در سالهای معاصر ۲۹
طراحان نقش قالی ۳۲
طرحهای ایلیاتی ۳۹
طرحهای شهری ۴۰
طبقه بندی طرحهای قالی ۴۱
اصطلاح لچک و ترنج ۴۲
طرح شاه عباسی ۴۴
طرح اسلیمی ۴۴
طرح گلدانی ۴۵
طرح هراتی ۴۶
طرح درختی ۴۶
طرح بته ای ۴۷
طرح خشتی ۴۸
طرح مناظر طبیعی ، شخصیت ها و آثار تاریخی ۴۹
طرحهای ذهن بافت ایلی ۴۹
طراحی محرابی ۵۰
طرح افشان ۵۱
طرحهای بندی ۵۱
طرح محرمات یا قلمدانی ۵۱
طبقه بندی فرشها ۵۲
فرشهای ایلیاتی ۵۳
فرشهای روستائی و شهری ۵۳
طبقه بندی فرشها بر اساس اندازه ۵۴
دستگاههای قالی بافی ۵۷
دارهای افقی ۵۷
دارهای عمودی ۵۸
دار ثابت ۵۸
دار تبریزی ۵۹
دار کرمانی ۵۹
ابزارهای بافندگی و رفوگری ۶۱
مراحل بافت فرش ۶۲
گره زنی ۶۴
پودگذاری ۶۹
شستشوی بعد از بافت ۷۳
چگونگی قالی بافی در استانهای مختلف و عشایر ایران ۷۴
آذربایجان ۷۷
تبریز ۸۰
مرند ۸۱
اردبیل ۸۱
زنجان ۸۳
قزوین ۸۴
کردستان ، کرمانشاهان ۸۵
سنندج ۸۶
کرمانشاه ۸۹
سنقر ۸۹
اصفهان ۹۱
مقدمه
ذوق و خلاقیت هنری هر جامعه ای از سنن زندگی و سوابق تاریخی و محیط زیست آحاد آن قوم ریشه و الهام می گیرد و غالباً این ذوق و استعداد در یک و یا چند رشته خاص بگونه ای متبلور می شود که رقابت جوامع دیگر با آن ملتها و اقوام در آن رشته ها بدلایل متعدد تا حدودی دشوار و شاید عبث می گردد .
از جمله هنرهایی که در این سرزمین در مرور زمان به ذروه کمال و استادی رسیده و ذوق هنرمند ایرانی در پهنه آن فرصت تجلی وافر یافته هنر قالی بافی است . و دلیل این شکوفایی و تعالی را علاوه بر خصوصیات ذاتی ایرانیان چون هنر دوستی و بردباری باید دروفور مواد اولیه مناسب برای تولید فرش از قبیل پشمهای مرغوب و انواع گیاهان رنگدار دانست.
بافت قالی و قالیچه در روستاها و یا در میان ایلات بیشتر به عهده زنان و دختران است و در کارگاههای شهری حرفه ای است که بافندگان زن ومرد به آن می پردازند. کار پسران و دخترانی است که در کنار دارهای اقلی صباوت خویش را آغاز نموده و هزاران هزار گره را با انگشتان هنرمند خود در دل تارهای فرش جای داده و سرانجام در حالی که دهها و صدها اثر زیبا و دل انگیز را با سرانگشت ماهر خویش آفریدند با مقراض اجل تارهای بستگی آنان از دار زندگی چیده می شود . بعضاً به علت شرایط سخت کار و محیطهای نامناسب و غیر بهداشتی کارگاهها به بیماریهای فلج ، کوری ، رماتیسم و جهاز تنفسی مبتلا می شوند . شاید به لحاظ تداعی محنت و محرومیت بافنده فرش و یا به خاطر تفکر در چگونگی آفرینش و طبیعت بی جان و زیبان آن باشد که رابطه ای که اساس آن بر زیباپرستی و معنویت است با فرش و بافنده ناشناس و محروم آن برقرار شده و مؤانست با آنرا چنین تفکر آمیز و مشغول کننده می نماید.
علاقه و پیوند عاطفی مردم ایران به این میراث هنری خود و نیازی که به داشتن آن در مسکن و مأوای خود احساس می کنند زایدالوصف است و شاید به جرأت بتوان گفت کمتر خانه شهری در ایرن است که مفروش به تخته فرشی نباشد ودر هیچ گوشه ای از جهان خرید و فروش فرش به آن مقیاسی که در ایران معمول است رایج باشد.
در سالهای اخیر فرصتهای گرانبهایی برای کشورهای رقیب ایران فراهم آمد تا رکود کوتاه مدتی که در عرصه رقابتهای جهانی برای فرش ایران بوجود آمده بود برای خود جای پای مستحکم تری باز کنند. در این سالها کشورهای پاکستان ، هندوستان ، چین و برخی از کشورهای اروپای شرقی چون رومانی و آلبانی با تقلید از نقشه ها و طرحهای ایران به منابع بزرگی از صادرات فرش دست یافتند و در مقیاسی وسیع برای آینده تجارت فرش ایران خطرساز شدند ولی این حقیقتی مسلم است که قالی ایران به لحاظ بافت استادانه ، طرحها و رنگهای دلپسند و جالب همچنان در صدر باقی مانده ، روشن تر آنکه گویا قالی نفیس ایران بر تارک زیباترین و گرانبهاترین فرش های گیتی درخششی دائمی دارد و این قولی است که جملگی بر آنند .