پایان نامه بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص و نقش آنها در تحولات مهم تاریخ اسلام در مقاطع مختلف
مقدمه: ۶
طرح تحقیق، معرفی و نقد منابع. ۶
طرح تحقیق.. ۷
۱ـ طرح موضوع. ۷
۲ـ اهمیت موضوع و علت انتخاب آن.. ۷
۳ـ سابقه‌ی پژوهش… ۷
۴ـ سؤال اصلی پژوهش… ۸
۵ـ فرضیه پژوهش… ۸
۶ـ مفاهیم و متغیرها ۸
۷ـ سوالات فرعی.. ۹
۸ـ مفروضات تحقیق.. ۹
۹ـ روش پژوهش… ۱۰
۱۰ـ سازماندهی پژوهش… ۱۰
معرفی و نقد منابع. ۱۱
۱ـ ابن اسحق؛ سیره النبی (ص) (متوفی ـ ۱۵۱ ه) ۱۱
۲ـ واقدی؛ مغازی (متوفی ۲۰۷ه) ۱۱
۳ـ نصر بن مزاحم منقری؛ وقعه الصّفین (متوفی.۲۱۲ه) ۱۲
۴ـ محمد بن سعد کاتب واقدی؛ طبقات الکبری (متوفی ۲۳۰ه) ۱۳
۵ـ ابن اعثم کوفی؛ الفتوح(متوفی نیمه اول قرن چهارم) ۱۳
۶ـ ابوحنیفه احمدبن داوود دینوری؛ اخبار الطّوال (متوفی. ۲۸۲ ه) ۱۳
۷ـ تاریخ یعقوبی (متوفی. ۲۸۴ ه) ۱۴
۸ـ محمدبن جریر طبری؛ تاریخ الرسل والملوک (متوفی. ۳۱۰ ه) ۱۴
۹ـ علی بن الحسین مسعودی؛ مروج الذهب (متوفی.۳۴۶ ه) ۱۵
۱۰ـ ابن قتیبه مروزی دینوری؛ «الامامه و السیاسه» (متوفی. ۲۷۶ه) ۱۶
۱۱ـ بلاذری؛ انساب الاشراف (متوفی.۲۷۹ ه) ۱۶
۱۲ـ ابن ابی الحدید؛ شرح نهج البلاغه، (متوفی. ۶۶۵ ه) ۱۶
فصل مقدماتی: ۱۸
کلیات و مفاهیم نظری.. ۱۸
(نقش شخصیت و نخبگان در تاریخ) ۱۸
نقش شخصیت در تاریخ. ۱۹
عوامل بروز استعدادهای خاص…. ۲۴
دیدگاه ویلفردو پاره تو در خصوص نخبگان.. ۲۵
جمع بندی.. ۲۸
بخش اول. ۲۹
(نـسل اوّل این خاندان) ۲۹
سعدبن ابی وقّاص…. ۲۹
فصل اول. ۳۰
سعد در دوران مکی.. ۳۰
مدخل. ۳۱
صحابه رسول خدا(ص) کیست؟. ۳۱
صحابه از دیدگاه قرآن.. ۳۱
ترجمه آیات: ۳۱
مهاجر، انصار و تابعان و صفات برجسته هر کدام از دید قرآن: ۳۲
صحابه از دیدگاه اهل سنت.. ۳۳
صحابه از دیدگاه عقل، شیعه، تاریخ. ۳۵
گفتار اول: پیشینه‌خانوادگی و شغل سعد. ۳۷
۱- نسب سعدبن ابی وقّاص…. ۳۷
۲- شغل سعد بن ابی وقّاص…. ۳۸
گفتار دوم: بعثت پیامبر(ص) ۳۹
۱- دعوت سرّی.. ۳۹
۲- اسلام سعد و اولین مسلمانان.. ۳۹
گفتار سوم: دعوت آشکار. ۴۲
۱- علنی شدن دعوت پیامبر(ص) و آغاز مشکلات.. ۴۲
۲- سعد و اولین درگیری با مشرکین.. ۴۳
۳- سعد و مهاجرت به حبشه. ۴۴
۴- سعد و شعب ابی طالب.. ۴۵
فصل دوم. ۴۷
سعد در دوران مدنی.. ۴۷
حیات رسول خدا(ص) ۴۷
مدخل. ۴۸
تشکیل حکومت اسلامی.. ۴۸
گفتار اول: نقش سعد در سریه‌ها و غزوات بزرگ.. ۴۹
۱- سریه‌ها ۴۹
الف) سریه عبیده بن حارث.. ۴۹
ب) فرماندهی سعد در سریه خرار. ۵۰
ج) حضور سعد در سریه عبدالله بن جحش… ۵۰
۲- سعد در غزوات بزرگ.. ۵۲
گفتار دوم: نکات پایان این فصل. ۵۶
جمع بندی فصل : ۵۹
فصل سوم. ۶۱
سعدبن‌ابی وقّاص…. ۶۱
در دوره خلفای راشدین.. ۶۱
گفتار اول: دوران خلافت ابوبکر. ۶۲
گفتار دوم: سعد در دوران خلافت عمر بن خطاب.. ۶۴
۱- اوضاع سیاسی اجتماعی ایران.. ۶۴
۲- انتخاب سعد بن ابی وقّاص برای فرماندهی جبهه عراق.. ۶۶
۳- نبرد قادسیه. ۶۸
۴- نکوهش سعد توسط سربازان سپاه کوفه. ۷۱
۵- جنگ جلولاء و دومین شکست یزدگرد از سعد ابی وقّاص…. ۷۲
۶- سعد و بنای کوفه. ۷۳
۷- قصر سعد در کوفه سوزاندن درب آن به فرمان عمر. ۷۴
۸- امارت سعد بر کوفه. ۷۵
۹- برکناری سعد توسط عمر. ۷۵
۱۰- سعد بن ابی وقّاص در مسایل سیاسی.. ۷۷
گفتار سوم: سعد در دوره عثمان.. ۸۳
۱- امارت دوباره سعد بر کوفه و برکناری پس از یکسال. ۸۳
۲- روی آوردن صحابه به جمع آوری مال از دوره عثمان.. ۸۴
۳- شورش علیه عثمان و نقش کمرنگ سعد در مهار آن.. ۸۶
گفتار چهارم: سعد در زمان خلافت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) ۸۸
فصل چهارم. ۹۷
سعد بن ابی وقّاص در عهد معاویه ۹۷
گفتار اول :بیعت سعد بن ابی وقّاص با معاویه. ۹۷
گفتار دوم: دفاع سعد از امیرالمؤمنین (ع) در حضور معاویه. ۱۰۰
گفتار سوم: مرگ سعد ابی وقّاص…. ۱۰۳
بخش دوم. ۱۰۴
نسل دوم این خاندان.. ۱۰۴
(هاشم بن عتبه بن ابی وقّاص‌شیعه امیرالمؤمنین علی (ع)) ۱۰۴
(عمر بن سعدبن ابی وقّاص‌شیعه آل ابی سفیان) ۱۰۴
فصل اول. ۱۰۵
(هاشم بن عتبه بن ابی وقّاص) ۱۰۵
(شیعه‌امیرالمومنین علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)). ۱۰۵
مدخل. ۱۰۶
شیعه امیرالمؤمنین کیست؟. ۱۰۶
گفتار اول: نسب و اسلام هاشم بن عقبه بن ابی وقّاص…. ۱۰۷
گفتار دوم: هاشم بن عتبه و فتوحات شام و عراق.. ۱۰۹
گفتار سوم: هاشم بن عتبه در عهد خلافت علی (ع) ۱۱۲
فصل دوم. ۱۲۳
(عمربن سعدبن ابی وقّاص‌شیعه آل‌ابی سفیان) ۱۲۳
گفتار اول: عمربن سعد پیش از وقایع کربلا.. ۱۲۵
گفتار دوم : عمربن سعد و فاجعه کربلا.. ۱۳۱
گفتار سوم: سرانجام عمربن سعد. ۱۴۲
۱ـ قیام مختار و کشته شدن عمربن سعد و فرزندش… ۱۴۲
۲ـ ارسال سرها به مدینه. ۱۴۴
جمع بندی و نتیجه‌گیری.. ۱۴۶
منابع و مآخذ. ۱۵۱
منابع و مأخذ. ۱۵۲
۱- منابع اصلی.. ۱۵۲
الف: عربی.. ۱۵۲
ب: فارسی (ترجمه شده) ۱۵۳
۲- مآخذ پژوهشی.. ۱۵۴
عنوان :
بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص و نقش آنها در تحولات مهم تاریخ اسلام در مقاطع مختلف
مقدمه:
طرح تحقیق، معرفی و نقد منابع
طرح تحقیق
۱ـ طرح موضوع
یکی از دوران‌های حساس تاریخ جهان، عصر بعثت و نبوت آخرین پیامبر خدا حضرت محمد بن عبدالله (ص) است. مردی که توانست انسان هایی را پرورش داده، بر روند تاریخ تأثیر گذارد و مسیر آن راتغییر دهد. در راستا بررسی زندگانی برخی از این کارگزاران و همراهان خواندنی و قابل بررسی‌است که از میان آنها سعد ابی وقّاص، فرزندش عمربن سعد و پسر برادرش هاشم بن عتبه ابن‌ابی وقّاص هستند که زندگی پرفراز و نشیبی دارند. از آنجایی که پدر در زمان رسول خدا(ص) از مسلمانان اولیه بوده و یکی از اصحاب بشمار می‌رود و پس ازرحلت آن حضرت تغییراتی هر چند به مرور در این خانواده بوجود آمده تا جایی که فرزندش‌عمربن سعد فرمانده سپاهی است که امام حسین(ع) نوه همان پیامبر(ص) را با وضع‌فجیعی به شهادت می‌رسانند اما از سوئی دیگر و پسربرادرش هاشم که از پدری کافر بوده از شیعیان‌مخلص علی (ع) می‌شود. پژوهش حاضر بررسی فراز و فرودهای این خانواده درتحولات قرن اول هجری است.
۲ـ اهمیت موضوع و علت انتخاب آن
بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص که در تحولات مهم تاریخ اسلام و مقاطع مختلف آن نقش ایفا نمودند باعث شده است که برای فهم این تحولات پژوهشی ترتیب داده شده و ضمن بررسی بیوگرافی این خاندان و نقش و جایگاه آنان را در تاریخ اسلام مشخص شود.
۳ـ سابقه‌ی پژوهش
با توجه به دوره زندگانی این اشخاص که با صدر اسلام همزمان است در منابع‌اصلی تاریخ اسلام به صورت پراکنده مطالبی یاد می‌شود و پژوهش هایی صورت گرفته اما به نظر می‌رسد تاکنون به طور مستقل این موضوع با چنین طرح سوالی مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته‌است. به همین علت تلاش می‌شود این پژوهش با استفاده از منابع اصلی و بررسی پژوهش‌‌های پراکنده‌ی که موجود است، سعی شده که به این سوال پاسخ داده شود.
۴ـ سؤال اصلی پژوهش
به طور قطع همه صحابه و کارگزاران بزرگ رسول خدا(ص) یکسان نبوده‌اند بلکه برخی از آنها تأثیرات و نقش مثبت و احیاناًبعضی از آنها نیز نقش منفی ایفا نموده‌اند. در این پژوهش سوال اصلی این است:
نقش خاندان ابی وقّاص در تحولات سیاسی، اجتماعی تاریخ اسلام چه بوده است؟
۵ـ فرضیه پژوهش
فرضیه اصلی:
این خاندان با دارا بودن روحیه نظامی در یکی از بزرگترین صحنه‌های نظامی تاریخ اسلام یعنی قادسیه راه ورود فیزیکی اعراب و اندیشه اسلامی را در شرق کشور گشود. پس از فتوحات در شرق سرزمین‌های خلافت به نوعی دوری از نظامی‌گری روی آورد، با این همه همواره در مسایل مهم تأثیرگذار بوده، خصوصاً در روی کار آمدن خلیفه سوم و همچنین در خلافت علی (ع) که خود را کنار کشیده، با آن حضرت همراهی نکردند و نسل دوم این خاندان نقش متفاوتی را ایفا نمودند یکی همراه علی (ع) و یکی قاتل فرزند آن حضرت و در زمره آل ابی‌سفیان درآمد.
فرضیه رقیب: سعد و خانواده وی از خاندان مهم نبوده و در جریان خلافت علی(ع) زمانه مشحون فتنه بوده و سعد کار خبطی انجام نداده و کناره‌گیری از خلیفه کار خطایی نبوده است.
۶ـ مفاهیم و متغیرها
الف) مفاهیم
خاندان ابی وقّاص: منظور سعدبن ابی وقّاص و پسرش عمربن سعد ابی وقّاص و پسر برادر سعدیعنی هاشم بن عتبه ابن ابی وقّاص است.
حیات سیاسی نظامی: زندگانی سیاسی سعدابی وقّاص، هاشم بن عتبه و عمر بن سعد وهمچنین سمت‌های نظامی که این افراد به آن دست یافتند.
تحولات تاریخ اسلام منظور قرن اول هجری قمری است.
ب) متغیرها
متغیر مستقل:
حیات سیاسی نظامی خانواده ابی وقّاص
متغیر وابسته:
تأثیرات این خانواده در تحولات نظامی سیاسی جامعه‌ی قرن اول هجری قمری.
۷ـ سوالات فرعی
۱) خاندان ابی وقّاص از چه طائفه‌ای بودند و نسبتشان با پیامبر(ص)؟
۲)چگونگی اسلام آوردن سعد ابی وقّاص و چگونگی زندگانی وی در زمان رسول خدا(ص)؟
۳) چگونگی دست یابی به مقامات نظامی و سیاسی؟
۴) اعتقادات آنان پس از رحلت پیامبر(ص)؟
۵) زندگی آنان در زمان خلفای سه گانه؟
۶) زندگی و حیات سیاسی آنان در زمان خلافت امیرالمؤمنین(ع)؟
۷) زندگی و حیات سیاسی آنان پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع)؟
۸) چگونگی ورود عمربن سعد به واقعه‌ی کربلا؟
۹) عاقبت زندگانی سعدابی وقّاص؟
۱۰) عاقبت زندگانی هاشم بن عتبه بن ابی وقّاص؟
۱۱) عاقبت زندگانی عمر بن سعد؟