آناتومی پستان
۱-۱ آناتومی پستان.. ۴
الف- طرز تشکیل پستان: ۴
ب- ساختمان پستان: ۴
ج- تغذیه خونی پستان: ۵
د- تخلیه لنفاوی پستان: ۵
هـ اعمال پستان در زن: ۵
شکل ۱-۱ ساختمان پستان در زن. ۷
شکل ۱-۲ مسیرهای اصلی تخلیه لنفاوی پستان. ۷
۱-۲ بافت شناسی پستان.. ۸
الف- غدد پستانی: ۸
ب- رشد پستان طی بلوغ: ۸
ج- ساختمان پستان در زنان بالغ: ۸
پستانها طی بارداری: ۹
هـ پستانها در دوران شیردهی: ۱۰
۳-۱ فیزیولوژی پستان.. ۱۳
الف- تکامل پستانها: ۱۳
ب- رشد دستگاه مجرایی؛ نقش استروژن: ۱۳
ج- تکامل دستگاه لوبولی – آلوئولی؛ نقش پروژسترون: ۱۳
د- شروع شیردهی؛ عمل پرولاکتین: ۱۳
هـ کنترل هیپوتالاموسی ترشّح پرولاکتین: ۱۴
ز- روند تخلیه در ترشّح شیر – عمل اکسی توسین: ۱۵
ح- مهار تخلیه شیر: ۱۵
ط- ترکیب شیر و تخلیه متابولیک مادر بر اثر شیردهی: ۱۶
۱-۴ تاریخچه کشف هورمون پرولاکتین و شرح اعمال آن در شیردهی از دیدگاه بیولوژی سلولی ۱۶
۱-۵ شیر مادر، محتویات و فواید آن.. ۱۹
۱-۶ تغذیه با شیر مادر: ۲۲
الف- ناکافی بودن شیر مادر ۲۳
۱-۸ فواید شیردهی بر مادر شیرده. ۳۲
۱-۹ مقایسه محتوای شیر مادر با شیر گاو. ۳۳
۱-۱۰ محتوای شیر خشک و مضرات آن در مقایسه با شیر مادر. ۳۵
جدول ۱-۱ مقایسه شیر انسان، شیر گاو و شیر خشک.. ۳۶
۱-۱۱ خطرات شیر خشک.. ۳۷
۱-۱۲ موارد منع شیردهی.. ۳۷
۱-۱۳ مادران شیرده شاغل. ۳۸
۱-۱۴ تأثیر الکل بر شیردهی.. ۳۹
۱-۱۵ تأثیر سیگار (نیکوتین) بر شیردهی.. ۴۱
۱-۱۶ بیماریهای پستان.. ۴۳
۱-۱۶-۱ ناهنجاریهای رشد پستان.. ۴۳
۱-۱۶-۲ ترشّحات غیر طبیعی پستان: ۴۳
۱-۱۶-۳ غدد پستان؛ ۴۴
۱-۱۶-۴ ترک و زخم نوک پستان و راههای پیشگیری و درمان آن.. ۴۶
۱-۱۶-۵ پدیده رینود Raynaud’s phenomenon. 47
۱-۱۶-۶ حساسیت موضعی پستان: ۴۸
۱-۱۶-۷ تورم و پرخونی پستان.. ۴۹
۱-۱۶-۸ التهاب پستان.. ۵۰
۱-۱۷ شیردهی و داروها ۵۰
۱-۱۷-۱ فاکتورهای مؤثر در ترشّح دارو و ورود آن به داخل شیر. ۵۱
۱-۱۷-۲ مکانیزم انتقال داروها به داخل شیر. ۵۲
۱-۱۷-۳-۱ دسته داروهای بی‌ضرر در طی شیردهی.. ۵۲
۱-۱۷-۳-۲ دسته داروهایی که در طی شیردهی کمتر ایمن هستند. ۵۵
۱-۱۷-۳-۳ دسته داروهایی که در طی شیردهی خطرناک هستند. ۵۶
۱-۱۷-۴ موارد قابل ذکر در مورد مصرف داروها طی شیردهی (۲۵) ۵۷
۱-۱۷-۵ دم کرده‌های گیاهی بی ضرر در طی شیردهی (۷۹) ۵۸
جداول تداخلات داروها و شیردهی (۸۳) ۵۹
Acetaminophen. 59
مسکن برای درد. ۵۹
۱ـ۱۷ـ۶ اشعه x و اسکن‌ها در طی شیردهی.. ۶۹
۲ـ۱ گیاهان داروئی محرک شیردهی.. ۷۰
۲-۲- قطره گیاهی شیرافزا ۸۵
۲-۲-۱- مواد مؤثره گیاهان موجود در قطره شیرافزا (۸۹ و ۹۰) ۸۵
۲-۲-۲- فارماکولوژی (۸۹) ۸۶
-۳ محرکهای شیمیایی: داروهای محرک شیردهی.. ۸۷
۲-۳-۱ متوکلوپرامید، دارویی با عارضه جانبی شیرافزایی.. ۸۷
– فارماکوکینتیک Pharmacokinetic. 88
۳-۱-۱ بررسی معیارهای پزشکان در مورد سنجش کافی بودن میزان شیر مادر. ۹۴
-۵ فرمول مجذور خی و محاسبات.. ۹۷
– نتیجه محاسبات: ۹۷
– بحث و نتیجه گیری.. ۹۸
Abstract 100
۱-۱ آناتومی پستان
الف- طرز تشکیل پستان:
غدد پستانی، ساختار اختصاصی می‌باشند که به صورت واحدهای لوله‌ای ترشّحی نسبتاً ساده‌ای از غدد عرق هستند. در حدود سی و پنجمین روز از تکامل جنینی، با ضخیم شدن لایه مالپیگی روی سطح جانبی شکمی، سینه‌ها شروع به تکامل یافتن می‌کنند. پستانها یا غدد شیری، اندامهای فرعی دستگاه تولید مثلی در زن می‌باشند. رشد پستانها از زمان تولد تا موقع بلوغ متوقف می‌ماند. در زمان بلوغ تحت اثر هورمون استروژن و به میزان کمتر هورمونهای دیگر مانند هورمون رشد، انسولین، کورتیزون، هورمون تیروئید و هورمون پرولاکتین، پستان رشد می‌نماید. بعد که تخمک‌گذاری در زن شروع می‌شود، هورمون پروژسترون نیز که در این موقع ترشّح می‌شود به رشد بیشتر پستان کمک می‌کند. پس پستانها به طور قابل توجّهی بعد از دوران بلوغ رشد می‌کنند ولی حالت عملکردی[۱] کامل رشد آنها پس از دوره حاملگی روی می‌دهد. اما به طور کلی پستانها در مرد به صورت یک شکل توسعه نیافته می‌باشند. (۹)
پس از بلوغ در زن، هر پستان یک برجستگی مدور را روی دیواره‌های قدامی و طرفی سینه، روی سطح عضله سینه‌ای بزرگ تشکیل می‌دهد. پستانها از دومین تا ششمین دنده و از لبه خارجی استخوان جناغ تا خط زیر بغلی میانی توسعه می‌یابند. قسمت خارجی و بالایی هر پستان به طرف بالا به داخل زیر بغل توسعه یافته و به عنوان انتهای زیر بغلی پستان شناخته می‌شود. قسمت عمده پستان از بافت چربی تشکیل شده است. بنابراین اندازه پستان در افراد مختلف به طور قابل توجهی فرق می‌کند. در زیر مرکز پستان، نوک پستان[۲] به طرف جلو واقع می‌شود. نوک پستان معمولاً در فضای مابین چهارمین و پنجمین دنده قرار می‌گیرد. نوک پستان توسط یک حلقه پوستی صورتی رنگ احاطه شده است که هاله نوک پستان[۳] نامیده می‌شود. در هنگام اولین حاملگی، این هاله به رنگ قهوه‌ای تیره درآمده و دیگر به رنگ صورتی اولیّه باز نمی‌گردد. (۹)
ب- ساختمان پستان:
پستان از بافت غده ای، بافت لیفی و بافت چربی تشکیل شده است. بافت غده‌ای از پانزده تا بیست لوب تشکیل شده است که هر یک از آنها به تعداد بسیار زیادی لوبول کوچک تقسیم می‌شوند. هر لوبول از تعداد زیادی آلوئول ترشّحی[۴] تشکیل شده است که به داخل شاخه‌هایی از مجاری حامل شیر[۵] باز می‌شوند. هر لوب پستان دارای یک مجرای حامل شیر است. مجاری حامل شیر به طرف بالا تا هاله نوک پستان ادامه دارند و در آنجا تشکیل سینوسهای متّسعی را می‌دهند که این سینوسها مانند مخزنهایی برای ذخیره شیر هنگام ترشّح شیر عمل می‌کنند. بعد از این سینوسها، مجاری حامل شیر به طرف بالا راه یافته و توسط سوراخهای مجزایی به سطح نوک پستان باز می‌شوند. سطح خارجی پستان توسط نیام زیر پوستی که تیغه‌های لیفی زیادی به داخل غده شیری برای پشتیبانی لوبولها می‌فرستد، پوشیده شده است. رشته‌های لیفی از نیام زیر پوستی به نوک پستان و هاله دور آن نیز می‌روند. (۹)
بافت چربی روی سطح غده شیری و نیز مابین لوبهای غده شیری قرار می‌گیرد. (۹)
ج- تغذیه خونی پستان:
پستانها، خون شریانی خود را توسط شاخه‌هایی از شریانهای آگزیلاری، شریانهای بین دنده‌ای و شریانهای پستانی داخلی دریافت می‌کنند. (۹)
وریدهایی که از پستان خارج می‌شوند، یک شبکه وریدی در زیر نوک پستان تشکیل می‌دهند. سپس این شبکه به داخل وریدهای پستانی داخلی و آگزیلاری تخلیه می‌شود. (۹)
د- تخلیه لنفاوی پستان:
عروق لنفاوی قسمت مرکزی پستان، پوست روی قسمت مرکزی پستان، نوک پستان و هاله نوک پستان به داخل یک شبکه عروقی روی سطح عضله سینه‌ای بزرگ تخلیه می‌شوند. از این شبکه، عروق لنفاوی به گروه سینه‌ای عقده‌های لنفاوی آگزیلاری و به عقده‌های لنفاوی پستانی داخلی می‌روند. تعداد کمی از این عروق ممکن است از خط وسط بدن به پستان طرف دیگر بروند و بعضی از عروق از قسمت داخلی تحتانی پستان به یک شبکه لنفاوی روی سطح عضله مستقیم شکمی می‌روند. قسمت عمده تخلیه نیمه خارجی پستان به داخل گروه سینه‌ای عقده‌های لنفاوی آگزیلاری و قسمت عمده تخلیه نیمه داخلی پستان، به داخل عقده‌های لنفاوی پستانی داخلی صورت می‌گیرد. به هر حال مقدار مشخصی از لنف به داخل گروه خلفی عقده‌های لنفاوی آگزیلاری تخلیه می‌شود. (۹)
هـ اعمال پستان در زن:
در ابتدای دوران بلوغ، افزایش ترشّح هورمونهای تخمدانی و هورمونهای گونادوتروپین، رشد پستانها را در زن تحریک می‌کند. به هر حال، رشد کامل در زمان حاملگی روی می‌دهد. در هنگام حاملگی، پستانها بزرگ شده و در اثر تحریک استروژن و پروژسترون رشد می‌کنند. پس از تولد بچه، سطح استروژن و پروژسترون خون پایین می‌افتد و هورمون ترشّح کننده شیر[۶] که توسط لوب قدامی غده هیپوفیز ترشّح می‌شود، سلولهای آلوئولی را برای ترشّح شیر تحریک می‌کند. به هر حال، جاری شدن کامل شیر زودتر از ۲ تا ۳ روز پس از تولد نوزاد روی نمی‌دهد. (۹)
هورمون تیروئید و هورمونهای بخش قشری غده فوق کلیوی نیز برای تأمین شیر کافی، ضروری می‌باشند. (۹)
وقتی طفل مکیدن پستان مادر را آغاز می‌کند، لوب خلفی غده هیپوفیز برای تولید هورمون اکسی توسین[۷] تحریک می‌شود که این هورمون، شیر را از پستان بیرون می‌راند. بنابراین مکیدن پستان مادر یک تحریک مهم در ادامه جاری شدن شیر است. (۹)